Zoals je denkt, zo ben je

Heb je ooit over je gedachten nagedacht? De meesten van ons niet. Maar het blijkt dat onze gedachten onze gevoelens, ons gedrag en zelfs ons lichaam kunnen beïnvloeden. Als je op een dag al je gedachten zou opnemen, wat zou je dan ontdekken? Je zou verbaasd kunnen zijn over wat je ontdekt. Wat we denken onthult veel over wie we zijn. Daarom zei de wijze Salomo duizenden jaren geleden: “Zoals een mens in zijn hart denkt, zo is hij.”¹⁾ De Bijbel, Spreuken 23:7, KJV. Zowel professionals als leken leren meer over gedachten en hun effect op hoe we leven en wie we zijn. Laten we nu naar enkele specifieke gebieden in ons leven kijken die rechtstreeks aan onze denkpatronen gekoppeld zijn.

Gedachten en gevoelens

Onze gevoelens houden rechtstreeks verband met hoe we denken. Toen ik nog een privépraktijk had, zeiden mijn cliënten vaak dat ze zich op een bepaalde manier “voelden” door wat iemand tegen hen zei of deed, of door een bepaalde situatie of gebeurtenis in hun leven. Velen van ons doen uitspraken zoals: “Hij maakte me kwaad” of “Ik voelde me verdrietig omdat ze dit en dat niet wilde doen”. Het is waar dat wij als mensen elkaars gevoelens beïnvloeden. Maar het idee dat andere mensen of situaties ons een bepaald gevoel “geven” is niet helemaal juist. Eenvoudig gezegd is het niet wat er met ons gebeurt dat bepaalt hoe we ons voelen, maar onze gedachten over wat er gebeurt dat onze emoties beïnvloedt.

Bijvoorbeeld: een kennis die je gewoonlijk aanspreekt, loopt aan je voorbij zonder dat hij je een blik waardig gunt. Hoe je je voelt over deze situatie wordt niet zozeer bepaald door het gedrag van die persoon, maar door wat je jezelf over zijn of haar gedrag wijsmaakt. Als je tegen jezelf zegt: “Ik kan niet geloven dat ze me niet heeft aangesproken!” of “Waarom negeert hij me?” zul je je eerder gekwetst, boos of afgewezen voelen. Als je de persoon echter het voordeel van twijfel geeft en ervoor kiest te overwegen dat hij je misschien niet zag, of dat ze misschien met iets bezig was, zul je minder snel negatieve emoties ervaren.

Psychologen en andere professionals in de geestelijke gezondheidszorg passen dit principe toe met een behandeling die als cognitieve gedragstherapie bekend staat, een methode die mensen leert hoe ze verstoorde denkpatronen bij zichzelf kunnen herkennen en door gezonde kunnen vervangen. Wanneer we toorn, verdriet, geluk of opwinding beleven, kunnen we ons afvragen: “Wat heb ik gedacht dat tot deze emotie kan hebben bijgedragen?”.

Gedachten en gedrag

“Zaai een gedachte, oogst een handeling …..” Deze eenvoudige spreuk beschrijft nauwkeurig het verband tussen onze gedachten en daden. Wat wij in onze gedachten zaaien, zal ontkiemen, groeien, ontluiken, bloeien en vrucht- in woord en daad dragen! Laten we ter illustratie naar het voorheen gegeven voorbeeld teruggaan… Als we geloven dat de persoon die ons niet aansprak ons negeert, kunnen we ervoor kiezen haar de volgende keer dat we haar tegenkomen te negeren. Of, als we besluiten haar gedrag zo goed als mogelijk te interpreteren, en overwegen dat ze misschien bezig was of enkele moeilijkheden had, kunnen we in plaats daarvan, voor haar bidden of haar bellen om te zien of we op de een of andere manier kunnen helpen.

Het besef dat onze gedachten onze daden beïnvloeden wordt ook door mensen in de geestelijke gezondheidszorg toegepast. Toen ik bijvoorbeeld met seksuele delinquenten werkte, was een belangrijk onderdeel van hun behandelingsprogramma dat ze leerden hoe hun gedachten aan hun daden van seksueel misbruik bijdroegen. Met behulp van cognitieve gedragstherapie hielpen we hen de gedachten te identificeren die hen ertoe hadden gebracht misbruik te plegen, en leerden hen vervolgens hoe ze deze gedachten door gezondere gedachten konden vervangen. Dit principe wordt ook gebruikt om andere psychologische problemen zoals depressie, angst, en ook relationele problemen in het huwelijk, het gezin, de werkplek, de klas, of anderszins aan te pakken.

Gedachten en het lichaam

Overweeg het volgende: “Telkens als je een boze gedachte, een onaardige gedachte, een droevige gedachte hebt, produceren je hersenen chemische stoffen die je lichaam een slecht gevoel geven en je basaal limbisch systeem in de hersenen activeren: ….. Denk aan de laatste keer dat je boos was. Hoe voelde je lichaam zich? Wanneer de meeste mensen boos zijn, worden hun spieren gespannen … het hart klopt sneller … handen zweten …. Je lichaam reageert op elke negatieve gedachte die je hebt.”²⁾ Amen, D., Change Your Brain, Change Your Life, Three Rivers Press, NY, 1998.
Zij erop gewezen dat de huidige auteur het niet met alle concepten van Dr. Amen eens is.. 

Dit citaat beschrijft hoe gedachten ons lichaam kunnen beïnvloeden. En als ze ons lichaam beïnvloeden, dan is het logisch dat ze ook onze lichamelijke gezondheid beïnvloeden. We worden ons steeds meer van het feit bewust, dat veel van de ziekten waaraan mensen lijden met de activiteit van hun geest, en vooral met hoe ze denken verband houden. Een schrijver vertelt ons dat “weinigen zich realiseren welke macht de geest over het lichaam heeft. Een groot deel van de ziekte die de mensheid treft, vindt zijn oorsprong in de geest ….”³⁾ White, E., Counsels on Health, p. 349. Dit verband is duidelijk op het gebied van stress zichtbaar. Eén persoon bracht het goed onder woorden toen hij zei: “Wat we denken zal ons doden.” ⁴⁾Howard, M., Seminar on “Burnout, Stress, and Fatigue.”

In de meeste situaties ervaren we stress niet door de situatie of stressfactor zelf, maar door hoe we op de situatie reageren. Vaak kan ongecontroleerde stress tot lichamelijke ziekten bijdragen. Een voorbeeld hiervan is het verhaal van een vrouw die ik kende en die jarenlang over de dood van een ander familielid nadacht. Deze vrouw, ook al had ze een relatief gezonde levensstijl, stierf uiteindelijk, mogelijk vroegtijdig, aan kanker. Men kan zich afvragen of haar voortdurende negatieve focus haar gezondheid had verzwakt. Ik durf te beweren dat als zij de invloed van haar gedachten zou hebben begrepen en ervoor zou hebben gekozen negatieve overpeinzingen te vermijden, zij misschien een langer en productiever leven zou hebben gehad.

De waarheid van de kwestie over gedachten

Ons wordt verteld dat we “veel waarde aan de beheersing van onze gedachten moeten hechten”..”⁵⁾White, E., In Heavenly Places, p. 164. Hoe kunnen we dit doen? De psychologie en andere gebieden van de geestelijke gezondheidszorg hebben bijdragen op het gebied van gedachtenbeheersing geleverd. Maar als psycholoog moet ik toegeven dat de wereldse psychologie slechts beperkte hulp biedt. Elke poging die wij als gewone mensen doen om te weten en te begrijpen wat er in onze denkprocessen omgaat, kan ons slechts tot op zekere hoogte helpen. Dat komt omdat “het hart (dus het verstand) boven alles bedriegelijk en verderfelijk is; wie kan het doorgronden?”.⁶⁾ The Bible, Jeremiah 17:9, KJV.

Om onze denkpatronen werkelijk te begrijpen, moeten we God vragen ons die te openbaren. En verder moeten we, om ons denken te veranderen, de wortel van het probleem aanpakken – het hart. Jezus vertelt ons dat “uit het hart boze gedachten, moorden, overspel, ontucht, diefstal, vals getuigenis en godslastering voortkomen”.⁷⁾ The Bible, Matthew 15:19, KJV. Het is waar dat we menselijke inspanningen kunnen opbrengen om onze gedachten enigszins te veranderen. Maar echte, blijvende verandering kan alleen plaatsvinden wanneer ons hart door de Geest van God veranderd en vernieuwd wordt . Net als de psalmist David moeten we God vragen “een rein hart in ons te scheppen en een rechte geest in ons te geven”.⁸⁾ De Bijbel, Psalm 51:10, KJV. Wanneer we dit doen, kunnen we er zeker van zijn dat onze denkpatronen ten goede zullen veranderen – van binnenuit!

Ons is verteld dat “vele gedachten de ongeschreven geschiedenis van één dag uitmaken; en deze gedachten hebben veel met de vorming van het karakter te doen”.⁹⁾ White, E., Messages to Young People, p. 144. Dit citaat herinnert ons eraan dat de motivatie om tot goede denkgewoonten te komen niet alleen maar goed is om een optimale geestelijke en lichamelijke gezondheid te verkrijgen, maar ook om ons te helpen in het ontwikkelen van goede karakters voor dit leven en het leven dat komen gaat. Om te voorkomen dat we door deze realiteit overweldigd raken, moeten we in gedachten houden dat met Gods kracht alle dingen mogelijk zijn. Hij zal de kracht leveren die nodig is om juist te denken. Met dit in gedachten kunnen we God vol vertrouwen vragen ons te helpen de raad van de apostel Paulus op te volgen: ” Voorts, broeders, al wat waarachtig is, al wat eerlijk is, al wat rechtvaardig is, al wat rein is, al wat liefelijk is, al wat wel luidt, zo er enige deugd is, en zo er enige lof is, denk dan aan deze dingen.”¹⁰⁾ De Bijbel, Filippenzen 4:8, KJV.