Slaaptekort en overgewicht

Weinig mensen zullen bestrijden dat slaap goed voor ons is, maar niet velen weten dat een gebrek daaraan tot gewichtstoename kan leiden.

De gezondheidsvoordelen van slaap zijn heel goed gedocumenteerd.¹⁾Phyllis C. Zee, MD, PhD; Fred W. Turek, PhD. Sleep and Health. Everywhere and in Both Directions. Arch Intern Med. 2006;166(16):1686-1688. Het biedt bescherming tegen vele medische en psychiatrische aandoeningen en heeft positieve effecten op stemming, levenskwaliteit en welzijn.

Uit meer recentelijk onderzoek is gebleken, dat slecht slapen in verband met een verhoogd risico op zwaarlijvigheid in verband wordt gebracht.²⁾Cappucio F.P. et.al. Meta-analysis of short sleep duration and obesity in children and adults. Sleep 2008 May;31(5):619-26..

Korte slaapduur blijkt veranderingen in gewicht in de loop der tijd te veroorzaken. Kinderen die op driejarige leeftijd slecht sliepen, bleken op zevenjarige leeftijd bijvoorbeeld vaker zwaarlijvig te zijn.³⁾John J Reilly et.al. Early life risk factors for obesity in childhood: cohort study BMJ 2005 Jun 11;330(7504):1357.

Slapen en hersenfuncties

Hoewel er een aantal mogelijke verklaringen voor het verband tussen slechte slaap en obesitas zijn, is er steeds meer bewijs voor het idee dat een verstoorde slaap de consumptie van voedsel verhoogt.⁴⁾Marie-Pierre St-Onge. The role of sleep duration in the regulation of energy balance: effects on energy intakes and expenditure. J Clin Sleep Med. 2013 Jan 15;9(1):73-80. Dit kan aan het effect van slaaptekort op de hersenfunctie en de fysiologische controle van de eetlust te wijten zijn.

Sommige studies⁵⁾Shahrad Taheri et.al. Short sleep duration is associated with reduced leptin, elevated ghrelin, and increased body mass index. PLoS Med. 2004 Dec;1(3):e62., wijzen er op dat een korte slaapduur de niveaus van het darmhormoon ghreline verhoogt, waardoor we ons hongerig voelen en vaak meer gaan eten.

Slechte slaap zou ook de beloningswaarde van eten kunnen verhogen doordat bepaalde voedingsmiddelen aantrekkelijker lijken en onze motivatie om ze te consumeren stijgt. Dit idee wordt door recent onderzoek met functionele magnetische resonantie beeldvorming (fMRI) ondersteund, dat de activiteit in specifieke gebieden van de hersenen meet door veranderingen in de bloedstroom te detecteren.

Uit de studie bleek,⁶⁾Marie-Pierre St-Onge et.al. Sleep restriction leads to increased activation of brain regions sensitive to food stimuli. Am J Clin Nutr. 2012 Apr;95(4):818-24. dat bij mensen met weinig slaap de hersengebieden die met beloning verband houden, in reactie op foto’s van smakelijk voedsel meer “oplichtten”, wat suggereert dat slaperige mensen dit voedsel aantrekkelijker vonden.

Tegelijkertijd kan slaapgebrek ook ons vermogen om beslissingen te nemen en zelfcontrole uit te oefenen over voedselinname aantasten.

In een andere recente studie⁷⁾Stephanie M Greer et.al. The impact of sleep deprivation on food desire in the human brain. Nat Commun. 2013;4:2259., kregen 23 gezonde mensen een nacht normale slaap en een nacht met volledig slaaptekort, gevolgd door fMRI-scans.

Na slaaptekort was er meer activiteit in de amygdala regio van de hersenen (die belangrijk is voor beloningsgedrag) in reactie op afbeeldingen van voedsel te vinden. Deelnemers met slaaptekort rapporteerden ook een groter verlangen naar calorierijk voedsel in vergelijking met caloriearm voedsel.

Tegelijkertijd toonden de scans aan, dat andere hersengebieden die voor hersenfuncties op “hoger niveau” en zelfcontrole belangrijk zijn , na slaaptekort minder actief waren. Dit betekent dat slaperige mensen minder goed in staat zijn te controleren wat en hoeveel ze eten.

Het lijkt er dus op dat slaaptekort overmatig eten via een tweeledig effect op de hersenfunctie kan bevorderen- de eetlust neemt toe en tegelijkertijd falen de processen op hoger niveau die ons in staat stellen te controleren hoeveel we eten.

Zelfbeheersing begrijpen

Het idee dat slaaptekort ons vermogen om bepaald gedrag af te remmen vermindert, lijkt ook in de context van meer algemene theorieën over zelfcontrole juist te zijn.

De theorie van de beperkte middelen⁸⁾M Muraven, R F Baumeister. Self-regulation and depletion of limited resources: does self-control resemble a muscle? Psychol Bull. 2000 Mar;126(2):247-59., stelt voor dat wij een beperkte hoeveelheid zelfcontrole hebben die kan worden ingezet om ons gedrag te reguleren. Dit is vergelijkbaar met een spier die vermoeid raakt onder te veel belasting.

Als je na een slechte nachtrust moe bent, kun je een verminderde zelfcontrole ” kracht” hebben, waardoor je eerder tot ontremd gedrag geneigd zal zijn, zoals het te veel eten van ongezond voedsel.

Inderdaad bleek uit een langlopende studie⁹⁾Maria M Wong et.al. Childhood sleep problems, response inhibition, and alcohol and drug outcomes in adolescence and young adulthood. Alcohol Clin Exp Res. 2010 Jun;34(6):1033-44., dat oververmoeidheid in de kindertijd een lagere remmende controle in de adolescentie teweeg bracht, die op zijn beurt het illegale drugsgebruik voorspelde.

De volgende stap voor deze onderzoekslijn is aan te tonen of deze bevindingen op overmatige voedselconsumptie van toepassing zijn.

Er zijn steeds meer bewijzen dat slechte controle een ¹⁰⁾Katrijn Houben. Overcoming the urge to splurge: influencing eating behavior by manipulating inhibitory control. J Behav Ther Exp Psychiatry. 2011 Sep;42(3):384-8 in overeten, samen met andere stoornissen in middelengebruik een kritieke factor is…

Het is belangrijk om alternatieve mechanismen te overwegen die het verband tussen slaap, eten en obesitas kunnen verklaren, zoals het temperende effect van een slechte slaap op de stemming. Na een slechte slaap kunnen we ons moe of depressief voelen, wat het eten van calorierijk voedsel kan bevorderen.

Onderzoek op dit gebied biedt een belangrijk inzicht in de oorzaken van overeten en obesitas en mogelijke interventiestrategieën. Mensen ondersteunen bij het verbeteren van de duur en de kwaliteit van de slaap kan een van die strategieën zijn.

Dit artikel is overgenomen van The Conversation onder een Creative Commons licentie. Lees het originele artikel.