Het metabolisch syndroom

Obesitas, hoge bloeddruk, hoge bloedsuikerspiegel en hoge triglyceriden in combinatie met een laag HDL zijn voorlopers van een hartaanval. Alleen in Duitsland behoren 15 miljoen mensen tot deze risicogroep. Obesitas speelt ook met toenemende mate een rol in ontwikkelingslanden. Daarom houdt de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie, zich speciaal bezig met het probleem van het metabolisch syndroom.

Definitie van begrippen

Het metabool syndroom (MTS) is een complexe stofwisselingsstoornis, waarvan het belangrijkste symptoom insulineresistentie is. Dit is een inadequate reactie van spier-, vet- en levercellen op het effect van insuline. De alvleesklier produceert voldoende insuline, maar de cellen reageren er onvoldoende op. In 1999 definieerde de WHO de volgende voorwaarden voor de diagnose van het metabool syndroom: Diabetes of insulineresistentie samen met 2 van de volgende factoren:¹⁾R M Parikh, V Mohan. Changing definitions of metabolic syndrome. Indian J Endocrinol Metab. 2012 Jan-Feb; 16(1): 7–12. doi: 10.4103/2230-8210.91175

• Abdominale obesitas met een verhouding taille/heup van meer dan 0,9 bij mannen en meer dan 0,85 bij vrouwen of een Body Mass Index van meer dan 30 ^kg/m2
• Verhoogd triglyceridenspiegel boven 150 mg/dl; verlaagd HDL, mannen onder 35 mg/dl en vrouwen onder 39 mg/dl
• Hoge bloeddruk boven 140/90 mmHg
• Uitscheidingssnelheid van urinealbumine hoger dan 20 μg/minuut

Oorzaken

In de afgelopen jaren wordt er meer onderzoek naar genetische factoren gedaan. De lichaamsbouw, het type en de bloedtoevoer naar de spiervezels en de hormoon- en enzymspiegels spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van MTS. Maar de aandoening wordt alleen door het eigen wangedrag van de betreffende persoon uitgelokt. Alcohol, roken en stress zijn belangrijke triggers, net zoals slechte voeding en vooral gebrek aan beweging. Om deze redenen wordt het ook het welvaartsyndroom genoemd.

Gevolgen van MTS

Zoals de naam het al aangeeft, ligt de nadruk op de stofwisselingsziekten zoals obesitas (ernstig overgewicht), diabetes, hoge bloeddruk, bloedstollingsstoornissen en stoornissen in de vetstofwisseling. Dit leidt tot schade aan organen zoals arteriële vaatziekten, coronaire hartziekten, beroerte en aderverkalking.

Overgewicht

Volgens de WHO is obesitas nu al een pandemie, een wereldwijde epidemie. Het is de meest voorkomende oorzaak van hoge bloeddruk en diabetes. Het is niet zozeer het absolute gewicht dat een rol speelt, maar eerder de verdeling van vet. Het vet rond de buik is een veel groter probleem dan het vet op de dijen en heupen. Dit komt, omdat het vet niet onschuldig in de vetcellen ligt en zich rustig houdt totdat het gebruikt moet worden. Vetweefsel is een hormonaal orgaan. Veel verschillende stoffen, die met hormonen vergelijkbaar zijn, komen uit de vetcellen vrij. Deze beïnvloeden op hun beurt de bloedstolling, insulineresistentie, hoge bloeddruk en de energiestofwisseling, om er maar een paar te noemen.

Gebrek aan lichaamsbeweging

Een tekort aan lichaamsbeweging is op zichzelf al een risicofactor. Moderne technologie neemt veel actie weg waarvoor vroeger beweging nodig was. Dit omvat apparaten met afstandsbediening en elektronische typemachines tot auto’s en roltrappen. Veel banen en allerlei vrijetijdsactiviteiten worden nu zittend uitgevoerd. Beweging valt weg. Nochtans hebben we beweging dringend nodig om ons buikvet te verminderen. Gelukkig ontbreken op dit moment de tijden van nood, waarvoor een bepaalde hoeveelheid vet heel goed zou zijn. Zo moet je af en toe een vastendag of dagen zonder avondeten – met andere woorden, een geprogrammeerde noodperiode – inbouwen om je vet kwijt te raken.

Verhoogde vetspiegels

Verhoogde triglyceriden zijn vaak erfelijk. Maar voeding speelt hier ook een belangrijke rol. Als we vetrijk eten, circuleren er veel triglyceriden in het bloed. Overtollige koolhydraten worden in vet omgezet en moeten worden opgeslagen. Hiervoor is steeds insuline nodig. Diabetes wordt door een te calorierijk dieet veroorzaakt.
Gelukkig bestaan er ook voedingsmiddelen die triglyceriden kunnen verlagen. Deze omvatten Soja, peulvruchten, avocado, uien, tarwekiemen en volkorenproducten. We zouden deze voedingsmiddelen vaker in ons dagelijkse dieet moeten integreren. De meeste helpen ook om de bloeddruk te verlagen. Bovendien bevatten ze geen cholesterol en helpen dus om het cholesterolgehalte laag te houden. Het cholesterol moet zo laag mogelijk worden gehouden. Cholesterol is essentieel voor het leven. Daarom produceert het lichaam het zelf. Zonder cholesterol zou het leven doodsaai zijn, want het is de uitgangsstof voor geslachtshormonen, galzuur, aldosteron en cortison. Ook hier bestaan er voedingsmiddelen die het cholesterolgehalte helpen verlagen: dit zijn vooral noten en avocado, maar ook alle groenten en fruit. LDL transporteert cholesterol naar de lichaamscellen. LDL wordt altijd het slechte cholesterol genoemd. Het is echter alleen de taxi voor de cholesterol. Het wordt pas gevaarlijk als het oxideert, d.w.z. met zuurstof reageert en zich als plaques in de wanden van bloedvaten afzet. Dit kan vermeden worden door niet te roken, stress te minimaliseren en veel fruit en groenten te eten. Deze stoffen hebben een beschermende werking tegen LDL.

Verlaagd HDL-gehalte

De meeste MTS-patiënten hebben een laag HDL-gehalte. Een hoog gehalte beschermt namelijk de bloedvaten. HDL is de taxi om cholesterol terug naar de lever te brengen als het niet in de cellen benodigd wordt. We kunnen het HDL-gehalte verhogen door veel te sporten. Mensen die sporten hebben hogere HDL-spiegels in het bloed.

Hoge bloeddruk

Ongeveer 40% van de mensen met overgewicht heeft ook een hoge bloeddruk. Geen wonder, want voor elke extra kilo vet moet er 3,5 kilometer aan nieuwe bloedvaten worden aangelegd. Het hart op zijn beurt mioet harder werken. Roken, thee en koffie vernauwen de bloedvaten nog meer en moeten daarom vermeden worden. Appels, peren, grapefruit, pompoen en selderij helpen de bloeddruk te verlagen. Ze bevatten amper natrium, maar daarvoor wel veel kalium. Deze twee mineralen zijn voornamelijk verantwoordelijk voor het reguleren van de bloeddruk. Worst, kaas, ham en vleeswaren bevatten veel natrium, wat de bloeddruk verhoogt. Daarom moeten we deze voedingsmiddelen uit de weg gaan.

Verhoogd bloedsuikergehalte

Deze oorzaak van MTS kan ook erfelijk zijn. Maar nogmaals, het wordt door de levensstijl geactiveerd. Gebrek aan beweging, overgewicht en slechte voeding bevorderen de ontwikkeling van diabetes. De gevolgen van diabetes zijn ernstig: blindheid, nierfalen, amputatie van benen en hart- en vaatziekten zijn het gevolg.

Wat kun je doen? Gewichtsreductie door beweging en een verstandig dieet komen weer op het programma. Olijf- en koolzaadolie zijn net als noten en zaden, goede vetbronnen. Fruit, groenten en volle granen leveren veel vezels, verzadigen je en helpen dat de suiker uit voedsel langzamer in de bloedsomloop wordt opgenomen.

Behandeling van MTS met medicijnen

Helaas zorgt MTS voor een heel pakket aan metabole verstoringen. En zo ziet een behandeling met medicijnen er ook uit. Eén of meerdere medicijnen voor één probleem zijn het resultaat. En op die manier krijg je een halve apotheek. De arts moet natuurlijk de belangrijkste medicijnen voorschrijven. Helaas heeft een arts zelden tijd voor leefstijladviezen of beschikt over amper ervaring aangaande een verstandig dieet.
Het zou echter veel verstandiger zijn om je levensstijl en dieet te veranderen, zoals in de afzonderlijke punten wordt beschreven.

Hoop

Een groep artsen die MTS tot in detail hebben bestudeerd, bieden hoop: “In principe kan MTS doeltreffend worden behandeld. Als mensen met overgewicht en MTS een aanzienlijke hoeveelheid gewicht verliezen, verdwijnt de stofwisselingsstoornis in de meeste gevallen. Bijna allemaal kunnen hun medicijnen verminderen of er helemaal mee stoppen.”
Ik zou dit ook willen aanmoedigen. MTS-patiënten moeten een manier vinden om meer te gaan bewegen. Zelfhulpgroepen zijn een goede manier om dit te doen. Waarom begin je er zelf niet een, als er geen bij jou in de buurt is? Voedings- en leefstijlcursussen kunnen helpen. Veranderingen in je levensstijl zijn dus inspanningen in de goede richting – en succes is gegarandeerd!