Door het leven zonder afhankelijkheid

Het verlangen om iets in het leven te verbeteren door psychotrope middelen in te nemen is bijna net zo oud als de mensheid. Sjamanen proberen zichzelf in een speciale staat te brengen, indien ze bedwelmende kruiden of paddestoelen gebruiken. Mensen die niet meer tegen hun omgeving of hun levenssituatie opgewassen zijn, proberen hun omstandigheden te vergeten door legale of illegale drugs te gebruiken. De poging van de maatschappij om het gebruik te reguleren of te verbieden is zo oud als het probleem zelf. Wat is verslaving, afhankelijkheid? Wie loopt er risico? Hoe kom een mens er weer uit?

Er is geen duidelijk antwoord op de vraag waarom de ene persoon afhankelijk of verslaafd raakt en de andere niet. Een overtuigende theorie voor verslaving ontbreekt nog steeds. Maar neurobiologisch onderzoek heeft endogene morfines gevonden die door hun aanwezigheid biochemische processen in gang kunnen zetten die de ontwikkeling van verslaving kunnen beïnvloeden. Er bestaan ook veel chemische middelen die gemakkelijk in een laboratorium gemaakt kunnen worden die dezelfde effecten teweegbrengen. Ze beïnvloeden het metabolisme en veranderen de gevoelens. Ze behoren tot de zogenaamde psychotrope drugs en zijn eigenlijk medicijnen of legale of illegale drugs.

Wat is verslaving of afhankelijkheid?

Iedereen die niet langer zonder de positieve effecten van een activitiet of een drug wil of kan uitkomen, is afhankelijk of verslaafd. Plezier betekent voor hen dan meer dan hun gezondheid, hun relaties en zelfs hun leven. Het verlangen naar een roes, naar vergeten, naar opstijgen, naar zichzelf verliezen en uit het alledaagse leven te willen ontsnappen, is allesoverheersend. Wie verslaafd is, is niet langer vrij. Ze hebben geen keuze meer en worden door de drang gedomineerd om bepaalde gevoelens en stemmingen op te wekken of te vermijden.

Afhankelijkheid en verslaving betekenen bijna hetzelfde. Afhankelijkheid beschrijft meer de medische kant, verslaving meer de psychologische, sociale kant. De WHO heeft het enkel over afhankelijkheid.

Wie raakt afhankelijk?

Een sterke trigger is zeker nieuwsgierigheid en de bereidheid om risico’s te nemen. Dan hangt het af van de ervaring die je had toen je het voor het eerst gebruikte. Schaam je je na de eerste high, of heb je eindelijk het gevoel dat je bij de klik hoort? Voel je je kotsmisselijk na het eerste trekje, of voel je je ontspannen? Wordt men gevraagd het nog eens te proberen, wordt men geplaagd?

Verslavingsonderzoekers spreken van sociale erfelijkheid. Volgens hen worden kinderen en adolescenten hierdoor wezenlijk gevormd in hun gedrag. Dit kan een ziekmakende familiedynamiek zijn, onbevredigende relaties, druk om te presteren, gebrek aan oriëntatie, onbevredigde verlangens, marginalisatie, onmenselijke leefomstandigheden, onbevredigende vrijetijdsbesteding. Reclame en modegrillen kunnen net zo goed een trigger zijn als ook het onverantwoord voorschrijven van medicijnen met een verslavend potentieel.

Onder verslaafden zijn er ook veel gevoelige mensen, fantasierijk, creatief, kwetsbaar. We kennen veel verslaafde kunstenaars. Mensen met onopgeloste problemen hebben de neiging om psychotrope drugs te nemen om hun prestaties en welzijn te verbeteren. Het belangrijkste effect is euforie, waardoor druk (‘schijnbaar’) makkelijker te verdragen is.

Een belangrijke verslavingsfactor is de toegankelijkheid. Zonder drugs is er geen verslaving. Hier speelt de dosis, de manier van innemen, gewenning en de ontwikkeling van tolerantie een belangrijke rol.

Fasen en ontwikkeling van afhankelijkheid

Verslaving komt niet uit de lucht vallen. Niemand raakt plotseling verslaafd. Het is een geleidelijk proces. Het begint meestal met een positieve ervaring of het effect van de drug. De persoon in kwestie denkt dat hij alles onder controle heeft. Hij of zij kan op elk moment stoppen. Helaas is dit bij maar heel weinig gebruikers het geval. Het is eerder zo dat ze de controle verliezen. Mensen raken gewend aan het verslavende gevoel. Dit leidt tot ontwijkend gedrag ten opzichte van de omgeving. Dan komt de chronische fase waarin je er niet meer uitkomt en dat ook niet wilt. Uiteindelijk wil je stoppen, maar dat lukt niet, tenminste niet alleen..

Vormen van afhankelijkheid

We kennen vormen van verslaving die met bepaalde middelen te maken hebben. We hebben met legale middelen zoals alcohol, nicotine, cafeïne, medicijnen, chemische drugs, natuurlijke drugs, snuifmiddelen te doen; of met illegale middelen zoals cannabis, cocaïne, ecstasy, LSD, heroïne en vele andere. Het aantal verslaafden aan legale drugs is veel groter dan het aantal verslaafden aan illegale drugs. Maar beide drugsmiddelen leiden tot fysieke en psychologische verslaving.

Tot niet-substantiegerelateerde verslavingen telt elk buitensporig gedrag dat zonder matiging wordt nagestreefd: Kansspelen, internet, televisie, werk, winkelen, eetbuien, hardlopen, gokgedrag en nog veel meer.

Hulp bij afhankelijkheden

Verslaafden zitten in een vicieuze cirkel vast en hebben hulp nodig. Maar je kunt een verslaafde niet tegen zijn wil bevrijden. Elke poging om hem te helpen zal mislukken totdat hij er zelf klaar voor is om vrij te komen. Je kunt hem daarentegen wel impulsen geven. Bevrijding is dan evenzeer een proces als de ontwikkeling van de verslaving en geen plotselinge gebeurtenis. Vaak moet er het hele leven aan gewerkt worden. Anonieme Alcoholisten staan hierom bekend. Hun programma is ook een spiritueel programma dat het hele gezin omvat. Het heeft ook met spirituele groei te maken.

Zelfhulpgroepen zijn heel goede instellingen. Mensen steunen elkaar, moedigen elkaar aan, zoeken samen naar oplossingen bij problemen en men weet dat men er niet alleen voor staat.

Preventie – is de beste bescherming tegen verslavingen

Verslavingen beginnen in het dagelijks leven. Ik was erg geschokt door het boek Wir Kinder vom Bahnhof Zoo (Wij kinderen van het dierentuinstation). Een meisje kreeg geen steun in haar familie. Haar vriendinnen waren er net zo slecht aan toe. Er was geen gevoel van voldoening, geen echte liefde, geen doel in het leven en nauwelijks vreugde.

Dit zijn precies de punten waar we moeten beginnen.

Nemen we tijd voor onze kinderen, onze partner? Maken we ons huis, onze omgeving behaaglijk en aangenaam? Ben ik tevreden met de keuze van mijn opleiding, mijn school, mijn beroep? Doe ik aan actieve, bevredigende vrijetijdsbesteding? Doe ik aan zinvolle sport en lichaamsbeweging? Ben ik bij sociale instellingen betrokken? Neem ik deel aan clubactiviteiten? Heb ik liefde? Ben ik geliefd?

Weet ik waar ik vandaan kom, waarvoor ik leef en waar ik naartoe ga? Het beantwoorden van deze W-vragen is van vitaal belang. Ze zijn een geweldige bescherming tegen afhankelijkheid. Maar één afhankelijkheid moet er wel zijn, die is heel belangrijk: afhankelijkheid van een liefhebbende God. Als het beeld van God als liefdevolle Vader bedolven is, dan moet er gewerkt worden om het terug te vinden. In een angstvrije sfeer van acceptatie door God en medemensen, ontstaat er geen afhankelijkheid en kan een verslaafde weer vertrouwen vinden, vertrouwen in zichzelf en in zijn omgeving.