De Genotsval

Ik weet dat het niet gezond is, maar…

Heb je wel eens van een extra kaaspizza, een ijskoude frisdrank, of enkele verlokkingen in de vorm van een dessert, zoals een chocolade roomtaart met vulling…overgoten met cholcoladeglazuur, chips genoten, met de kennis dat deze dingen niet gezond zijn? Natuurlijk wel! Ik denk wij allemaal. Ik hoop dat ik geen lustgevoelens heb opgewekt. Kom en lees verder.

Ook al weet je dat enkele voedingsmiddelen schadelijk zijn, toch kun je ze niet weerstaan…je bent als een mot die door het licht wordt aangetrokken. Waarom gebeurt dit? Dr. Neal Barnard legt in zijn boek “Power Foods for the Brain” uit dat er een oorlog in je hersenen wordt gevoerd, en het gebruikte wapen heet dopamine. Dit wapen is krachtig genoeg om het verlangen gezond te zijn om zeep te helpen en kan uiteindelijk een mens zijn leven kosten”.¹⁾BARNARD, Nal B. (2013). Power Foods for the Brain: An Effective 3-Step Plan to Protect Your Mind and Strengthen Your Memory. New York: Grand Central Life & Style., 2013, p. 177.  

Net toen de Beatles het hoogtepunt van hun populariteit bereikten, explodeerde ook de drugscultuur. Marihuana, hallucinogenen, cocaïne en heroïne waren wereldwijd verspreid. De muzikanten waren duidelijk kwetsbaar voor de dodelijke effecten van drugs en alcohol. Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morrison en gitarist Brian Jones van de Rolling Stones maakten deel uit van de noodlottige Club 27. Deze werden zo genoemd vanwege de leeftijd waarop ze allemaal stierven. Maar als de drugs zo schadelijk zijn, waarom blijven mensen ze dan gebruiken? De reden is; dopamine – wat niet alleen met drugs te maken heeft.

Dopamine

In jouw hersenen bevindt zich het beloningscentrum, waar dopamine in kleine afgeronde zakjes in de hersencellen wordt opgeslagen, legt Dr Barnard uit. Dopamine is een neurotransmitter, dat wil zeggen een chemische stof in het zenuwstelsel. Het maakt deel uit van de reeks natuurlijke zogenaamde opiaten, omdat ze gevoelens van ontspanning, genot en welzijn opwekken.

Dopamine wacht letterlijk tot je eet of iets heel lekkers nuttigt. Zodra je eet, komt het stof uit elk van deze cellen vrij, waardoor een “klein feestje” in je hersenen ontstaat en je een ongelooflijk plezierig gevoel krijgt.²⁾Idem, p. 179-180

Je hersenen zijn geprogrammeerd om precies dat te doen… door dopamine te gebruiken wordt je aan geuren, smaken, kleuren en geluiden herinnerd. Dus daarom zal je vandaag, morgen en iedere dag de gewoonte herhalen om jezelf te voeden en in leven te blijven. De hersenen organiseren voor jouw een lijst van prioriteiten. Daarom stop je af en toe met hetgeen je aan het doen bent en geeft voorrang aan een nieuwe dopamineafgifte – je voedselinname. Daardoor is de daaruit voortvloeiende overleving altijd gegarandeerd. Hetzelfde geldt voor seks. Niet dat seks je in leven houdt, maar het wordt ook gunstig behandeld zodat de soort in stand blijft.

Na een intens dopamine-intermezzo overspoelt een tweede soort plezierneurotransmitter de hersenen. Het is de zogenaamde endorfine, die een gevoel van ontspanning veroorzaakt, ook zeer aangenaam. Deze twee neurochemicaliën werken vaak samen, met een dubbele beloning van genot.

Dopamine echter, leggen Drs. Lisle en Goldhamer uit, heeft weinig met langer durende perioden van welzijn te maken, die we geluk noemen. Deze staat van geluk wordt door een andere neurochemie, met name serotonine geregeld. Wanneer je je lichaam met ongezonde voeding, slaapgebrek, chronisch gebrek aan beweging of drugsgebruik mishandelt, komt deze langdurige gelukstoestand ook ernstig in gevaar.

Het gekaapte Beloningscentrum

Dit perfect uitgebalanceerde systeem kan door drugs worden gekaapt. Marihuana, cocaïne, heroïne en vrijwel alle andere drugs veroorzaken een enorme afgifte van dopamine. Hetzelfde geldt voor een glas wijn, een sigaret of een kop koffie. Daarom gebruiken mensen dergelijke stoffen. De legale en illegale drugsmarkt heeft de afgifte van dopamine in zijn greep. Drugs zijn veel krachtiger dopaminetriggers dan voedsel en seks; daarom verliezen verslaafden vaak hun belangstelling voor voedsel, seks en zowat van al het andere in het leven ten gunste van hun drug.

De voedselindustrie heeft een manier gevonden om mee te doen. De afgifte van dopamine die je hersenen bij het eten van een appel of een sinaasappel triggeren is eigenlijk heel bescheiden. Bewerkt voedsel wordt gemaakt om de dopamine afgifte te verhogen. Daardoor nemen deze producten minder de plaats in van voedsel en moeten meer als drugs gezien worden.

Drie wapens van de industrie

Suiker

Een papaja, een mango of een peer zijn aangenaam zoet, maar waarom zouden we het daarbij laten? Zo onttrekt en zuivert de suikerindustrie de sap van suikerriet, wat in pure en geconcentreerde sucrose of geraffineerde suiker resulteert. In de hersenen stimuleert suiker de afgifte van dopamine, endorfine en andere natuurlijke opiaten.³⁾Ibid.

Suiker neemt dus een prominente plaats in de voedingsindustrie in en is in steeds meer producten massaal aanwezig. Het gebruik van dit wapen is echt een succes – niet voor de gezondheid, maar voor de verkoop!

Vet

Dr. David Kessler citeert in zijn boek The End of Overeating het werk van Dr. Adam Drewnowski,⁴⁾Dr. Adam Drewnowski is professor Epidemiologie aan de Universiteit van Washington, en heeft dertig jaar van zijn leven onderzoek gedaan naar de menselijke smaak, voorkeuren en voedselkeuzes., een leider met internationale bekendheid in de preventie en behandeling van obesitas. Dr. Drewnowski ontdekte dat mensen niet van suiker alleen houden, maar in combinatie met vet.

Vet, zei hij, “is verantwoordelijk voor de textuur, de smaak en het aroma van veel voedingsmiddelen en bepaalt in grote mate de smakelijkheid ⁵⁾Smakelijkheid:. Wat lekker is van een voedingsmiddel.” Bovendien produceren gelijke hoeveelheden vet en suiker een smakelijk gerecht.⁶⁾KESSLER, David A. (2009). The End of Overeating: Taking Control of the Insatiable American Appetite. New York: Rodale, p. 13.

Een voorbeeld van deze “fatale combinatie” is chocolade. Chocolade is zo “bijzonder” dat het een specifiek hoofdstuk in het boek Saúde Nua e Crua [Gezondheid – Naakt en Rauw] heeft gewonnen. De twee belangrijkste ingrediënten van chocolade zijn suiker en vet, een bijna onweerstaanbare combinatie van calorieën. Chocolade is een uiterst effectief middel om dopamine vrij te maken.

Zout

“Wanneer de mix goed is, wordt het voedsel stimulerender. Het eten van producten met een hoge concentratie suiker, vet en zout doet mensen naar meer producten met een hoge concentratie suiker, vet en zout”,verlangen aldus Dr. Kessler.⁷⁾Idem, blz. 14.

“Mensen houden van zout … zout maakt de smaak van alles compleet … en ze verslinden het dagelijks in bijna alles wat ze kopen … Mensen verlangen naar zout voedsel”;⁸⁾MOSS, Michael. (2013). Salt, Sugar, fat: How the Food Giants Hooked Us. New York: Random House, p. 270, 275. de val blijft gezet en houdt zijn slachtoffers gevangen.

Kwaadaardige cirkel

Wanneer je je niet goed voelt, probeer je instinctief iets te doen om je ongemak op te lossen. In zulk geval associeer je het probleem nauwelijks met een gebrek aan goede slaap, lichaamsbeweging of slechte voedingskeuzes. Je zult bijvoorbeeld zelden cafeïnehoudende dranken, chocolade, vet voedsel, tv tot laat in de avond of een zittende levensstijl als factoren in overweging nemen die moeten worden herzien.

Integendeel, meestal vermoed je dat een genotstekort de oorzaak is en concludeer je dat de oplossing er in bestaat iets heel “lekkers” te eten. Tijdens de pleziercyclus maken de hersenen dopamine vrij, en je voelt je goed. De actie wordt herhaald, er komt meer dopamine vrij en je blijft meer genot voelen. Door het plezier te versterken, garandeert het mechanisme de herhaling van de actie. “Daarom is de genotsval zo geraffineerd en krachtig.”⁹⁾Lisle; Goldhamer, 2003, op. cit., p. 160.

“Een slechte gewoonte verlaten is al een moeilijke opgave, maar loskomen van de vicieuze (duivelse) cirkel van genot kan de grootste uitdaging van het leven zijn,” waarschuwen Drs. Lisle en Goldhamer. “Door slechts één factor te veranderen, zoals het schrappen van cafeïnehoudende dranken of een gewoon glas melk, gaat iemand zich nog slechter voelen – het zogenaamde ontwenningssyndroom.

Veel voorkomende symptomen zijn hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en angst die ook kenmerkend zijn voor het afkicken van drugs in het algemeen. Dit komt omdat het lichaam de voortdurende inname van vicieuze stoffen probeert in stand te houden.”¹⁰⁾Fuhrman, Joel (2011) Eat to live:.. The Amazing Nutrient-Rich Program for Fast and Sustained Weight Loss, New York: Little Brown, p . 204. Bovendien worden gezonde eetgewoonten aanvankelijk vaak als ” zonder genot en flauw” gezien. Het is niet langer een mysterie waarom nieuwjaarsvoornemens met betrekking tot eetgewoonten niet langer dan een paar dagen standhouden.”¹¹⁾Lisle; Goldhamer, 2003, op. Cite, p. 160.

Terug naar het onderwerp: Waarom eet je bepaalde voedingsmiddelen ook al besef je dat ze niet gezond zijn? Omdat ze een dopaminebad in je hersenen vrijmaken. Dopamine intensiveert de smaak en kleuren van voedsel, en je blijft ze stuk voor stuk consumeren om het welverdiende en verwachte gevoel van welbehagen te ervaren.¹²⁾Barnard, 2013, op. cit., p. 180-186.

De natuurlijke integratie tussen serotonine en dopamine, bijvoorbeeld, of tussen de staat van geluk en genot, is gedeeltelijk verloren gegaan. Deze integratie wordt door slechte eet- en leefgewoonten in gevaar gebracht. Als je voedingsmiddelen gebruikt die niet natuurlijk en gezond zijn, neem je sluiproutes om extra dopamine te produceren. Het resultaat is altijd hetzelfde: je gezondheid, tevredenheid en geluk worden in gevaar gebracht en aangetast.¹³⁾Lisle; Goldhamer, 2003, op. cite, p. 159.

En nu?

Deze situatie kan worden veranderd, laat Dr Barnard weten. Je kunt je dopamine op een gezonde manier binnenkrijgen. En vergeet lichaamsbeweging niet, die ook de afgifte van endorfine en dopamine op gang brengt. Als je een actief seksleven hebt, is dit een andere natuurlijke manier. Maar hoe kom je, wat eten betreft, af van de krachtige valkuil van voedingsmiddelen die schadelijk zijn voor de gezondheid?

De eerste stap is om strikte persoonlijke regels op te stellen en gewoon te stoppen met het consumeren van ongezonde producten. Dr. Barnard legt uit dat het gemakkelijker is de consumptie in één keer te stoppen dan jezelf te provoceren met een incidentele consumptie.

Wie er bij zegt dat af en toe schlecht eten, of een klein beetje kan geen kwaad doet, zal niet slagen. Het probleem is dat elk beetje van deze voedingsmiddelen een explosie van dopamine teweegbrengt die je verlangen om van deze voedingsmiddelen gebruik te blijven maken, versterkt. De verslaving zal de bovenhand krijgen.

Elke hap maakt het moeilijker om de volgende keer nee te zeggen. De vicieuze cirkel moet worden doorbroken. De eerste dagen zijn het moeilijkst, maar na verloop van tijd zul je de extra hoeveelheid dopamine die deze voedingsmiddelen vrijmaken vergeten, en zul je plezier in het eten van natuurlijk voedsel vinden. Daardoor zal dopamine in de juiste dosering volstaan.¹⁴⁾Barnard, 2013, op. cite, p. 186-190.

Dr. Fuhrman wijst ook op de noodzaak om elke voedselverslaving op te heffen. De introductie van gezond voedsel en de herprogrammering van smaken is een effectieve manier om definitief van de genotsval af te komen.¹⁵⁾Fuhrman, 2011b, op. cite, p. 206.

Een krachtige motivatie

Een andere stap in het proces van herprogrammering van het lichaam is het zoeken naar andere motivatoren. Zie de ervaring van Paul McCartney. Tijdens een zondagse lunch, waar het hoofdgerecht gebraden lamsvlees was, zat hij naast een raam. Kijkend naar de grazende schapen op de heuvels en het vlees op het bord, concludeerde hij dat hij niet langer deel wilde uitmaken van wreedheid. Zo besloot hij nooit meer vlees te eten.

Voor velen is een belangrijk motief een groter bewustzijn van de milieuschade die door de consumptie van dierlijk voedsel en verwerkte producten wordt veroorzaakt. Voor anderen waarschuwt nieuw medisch onderzoek voor de gezondheidsrisico’s van zulk voedsel.

Een ander sterk motiverend element is, de motie om naar het voedsel van het oorspronkelijke scheppingsplan terug te keren zoals beschreven wordt in het bijbelboek Genesis. Misschien wilt u uw lichaam helpen een ziekte het hoofd te bieden, of gewoon een optimale conditie te verkrijgen. Elke motivatie is in deze fase van het vormen van nieuwe eetgewoonten welkom.

Wat uw familiegeschiedenis of huidige toestand ook is, u kunt uw lichamelijke afhankelijkheid ten opzichte van de verslavende werking van dierlijk en bewerkt voedsel overwinnen. Door wilskracht, lichamelijk uithoudingsvermogen en het gebruik van externe drijfveren is verandering absoluut mogelijk. U zult een nieuwe smaak voor de natuurlijke smaken van voedsel ontwikkelen, de oude smaken vergeten en niet langer de drang naar de schadelijke smaken uit het verleden voelen, garandeert Dr. Esselstyn.¹⁶⁾Esselstyn, Cadwell B. (2008). Prevent and Reverse Heart Disease: The Revolutionary, Scientifically Proven, Nutrition-Based Cure. New York: Penguim Group, p. 14.

---

Dit artikel is vertaald en gepubliceerd met toestemming van de auteur van het boek: Saúde Nua e Crua (Health – Naked and Raw). Het boek is verkrijgbaar in Portuguese.